Lesideeën maatschappijleer

Jongeren lijden onder de coronacrisis. En dat merken we op school. Minister Arie Slob stelt een behoorlijke berg geld beschikbaar voor het inlopen van de zogenaamde leerachterstanden. Wellicht zijn er op jouw school ook al gesprekken gaande om dit geld zo goed mogelijk te besteden. Met de overgangsvergadering in aantocht, proberen we wanhopig onze leerlingen alsnog te motiveren om toch hogere cijfers te halen. Maar doen we daarmee recht aan onze leerlingen? Ik denk het niet.

‘Ik moet na dit klotejaar dat me door depressieve periodes en paniekaanvallen gesleurd heeft twee maanden lang eindexamen doen. Ik maak me niet zorgen om de titel ‘coronadiploma’, ik maak me zorgen over mijn suïcidale vrienden. Heel fijn dat we een extra herkansing krijgen hoor. Precies wat overspannen tieners nodig hebben, nog een toets…. Corona geeft ons niet een leerachterstand het geeft ons een leefachterstand.’

Hierboven een veelzeggend citaat van de 17-jarige scholieren Elze in de Volkskrant. Ik merk bij mijn eigen leerlingen eenzelfde soort hang naar vrijheid. De verhalen over het weekend zijn iedere week eentoniger. Er wordt gehangen, op de bank en bij goed weer buiten. Op een park, vaak met alcohol en/of drugs. “We moeten wat!” Gelukkig zijn de terrassen open en worden de openingstijden ruimer.

Sinds de heropening van het voortgezet onderwijs, is het mij overduidelijk waar leerlingen behoefte aan hebben: elkaar zien, elkaar spreken, elkaar aanraken….Wat boeit hen die onvoldoende voor wiskunde, als ze de helft van de week alle lessen op afstand moeten volgen? Ze willen echt contact, de zekerheid hebben dat het goed gaat met hun vrienden, de vertrouwde structuur van een volle klas. Maar het meest van alles willen ze van hun stress af!

Daarom besloot ik tijdens mijn lessen maatschappijleer het gesprek aan te gaan met mijn leerlingen. Ik probeerde los te komen van de druk van school en met ze in gesprek te gaan over hun leven in deze periode. Daarvoor heb ik de opdracht van Methode M bij de module Burgerschap gebruikt en wat aangepast. Ik liet alle leerlingen een persoonlijke bijsluiter maken, waarin zij vertellen hoe ze zelf in elkaar zitten en hoe ze willen dat anderen met hen omgaan. Daarna hadden we een klassengesprek, waarbij de leerling even lekker konden ventileren! Dat mag ook bij maatschappijleer!

Schrijf je eigen persoonlijke coronabijsluiter. Geef antwoord op de volgende vragen:

1. Omschrijf je karakter (bijvoorbeeld: eigenwijs of verlegen of juist spontaan).
2. Waar ben je goed in?
3. Waar krijg je energie van?
4. Wat heb je het afgelopen schooljaar door corona het meest gemist?
5. Wat is voor jou de belangrijkste versoepeling?
6. Wat vond je het lastigste tijdens de coronacrisis?
7. Wat zul je als dit voorbij is nooit meer vergeten?

Dit was mijn lijstje met vragen. Doe er je voordeel mee. Succes!

Met de verkiezingen in aantocht, vind ik het belangrijk om mijn leerlingen bewust te maken van het politieke landschap in Nederland. Want passen de thema’s die zij belangrijk vinden, ook bij de partijen die ze goed vinden? Dan is het maken van een stemwijzer eigenlijk het leukste!

Tot nu toe vond ik de bestaande stemwijzers niet zo’n succes in de klas. Een ellenlange lijst aan stellingen doorworstelen, die bol staat van de moeilijke woorden. Na 10 minuten gaven de leerlingen vaak al op.

Tijd om zelf een stemwijzer te maken, met eenvoudige stellingen en qua tijd goed te doen. Daarom is er nu de stemwijzer van Methode M!

Je kunt hem vinden op: jongerenstemtest.nl.

Onze stemwijzer is speciaal gemaakt voor jongeren van 12 tot 16 jaar. Aan de hand van maximaal 13 eenvoudige eens/oneens-vragen krijgen zij inzicht in hun eigen politieke voorkeur en staan de vragen én uitslagen garant voor een leuk gesprek in de klas: ‘Hoe kan ik nu uitkomen bij de ChristenUnie?’, ‘Ik dacht eigenlijk dat het GroenLinks zou worden’ en ‘Hoe kan dit nu?’

Je kunt de resultaten van je klas bundelen, door alle leerlingen dezelfde label te laten invullen. Bekijk de uitslag door achter de url het label te plakken: jongerenstemtest.nl/uitslag/klas3a.

Laat je me weten hoe de stemwijzer in jouw klas werd gemaakt?

Deze maand blijven de scholen nog dicht vanwege het coronavirus, de vraag blijft ook of we daarna nog “normaal” naar school kunnen. Daarom bieden we Midden in het Nieuws nu kosteloos aan tot het einde van dit schooljaar.

Wekelijks wordt in Midden in het nieuws een relatie gelegd door actuele gebeurtenissen in Nederland, Europa en de wereld te verbinden met onderwerpen uit de vakken burgerschap en maatschappijleer. Het digitaal actualiteitenoverzicht bestaat wekelijks uit 4 pagina’s nieuws met daarin o.a. koppensnellers, mediaoverzicht, de week in beeld en video, nieuwsfoto van de week, het woordspel, open vragen en stellingen (kritisch denken) over economische, sociaal-maatschappelijke, politieke en gezondheidsonderwerpen. Door gebruik te maken van hyperlinks (voor artikelen en filmpjes) is het lesprogramma volledig zelfstandig te maken. Het maken van het volledige weekoverzicht duurt ongeveer 30-45 minuten.

Het digitale lesmateriaal is ontwikkeld door Klaas-Eel de Boer, zelfstandig uitgever en docent actualiteiten en burgerschap op het Albeda in Rotterdam. Als je interesse hebt in het digitale weekoverzicht Midden in het nieuws, neem dan gerust contact op. Elke zondag stuur ik je het weekoverzicht in word.

Dit is een gastbijdrage van Klaas-Eel de Boer, auteur Midden in het Nieuws.

Natuurlijk Leren bij Were Di Drie (WDD) in Valkenswaard is een plek waar al ruim 15 jaar professionals het onderwijs anders vormgeven dan dat men in Nederland is gewend. Anders omdat er geen reguliere methode wordt gebruikt, leerlingen samenwerken aan opdrachten, workshops krijgen van experts binnen en buiten de school en samen met coaches via eigen onderzoeken werken aan uitdagende projecten.

Bijna 10 jaar heb ik onderdeel van deze onderwijsvorm mogen zijn. Van die jaren zijn er te veel pareltjes om te delen in één artikel, maar het begin moet ergens worden gemaakt. Er over lezen is een optie, het ervaren eigenlijk veel beter. Voel je daarom vooral vrij om dit artikel te skippen en meteen een afspraak te maken om WDD in de praktijk te ervaren! Liever eerst meer informatie? Lees dan verder.

Project: Play the poli game, maar met mate(n)

Een duurzaam project binnen maatschappijkunde draait op basis van gamification. Het thema politiek was voor onze VMBO leerlingen een taai en ver-van-hun-bed aangelegenheid. Het onderwerp politiek is daarmee extra lastig, omdat de beginsituatie van de leerlingen hier vaak nihil is. Met het game project breng je deze wereld dichterbij.

Leerlingen werken in groepen van drie aan een plan om een eigen game, met als theoretische inhoud de vier politieke niveaus, te ontwerpen. De uitkomsten verschillen enorm van kwartetten tot digitale Triviantachtige games. Het hoogtepunt? Drie leerlingen die hun game “Master of Politics” aan minister-president Mark Rutte aanboden. “Doet hij ook eens wat anders in zijn lessen”.

Belemmeringen loslaten

Veel onderwijsvormen zijn gebonden aan uren en zitten vast aan lokalen waar het onderwijs moet plaatsvinden. WDD biedt de ruimte aan professionals en leerlingen om dit anders vorm te geven. De dag van de criminaliteit is hier een voorbeeld van.

Niet met het vingertje wijzen, leerlingen besmetten met zogenaamde feiten en vertellen hoe het in elkaar zit, maar ze zelf onderzoek laten doen. Gevoed met input van experts van buiten, zoals politie, ex-gedetineerden, advocaten, jeugdgevangenismedewerkers en politici, vormen zij een mening over criminaliteit in de breedste zin van het woord. Het gat in de markt was ooit snel gevonden: ”Een opleiding tot crimineel, Inge. Dat zou gaaf zijn”. Tot op de dag van vandaag mis ik het in de MBO brochures.

Er is altijd meer, hoe dan?

Enthousiast(er) geworden na het lezen van dit artikel? Aarzel dan niet, maar ga gewoon eens langs om te ontdekken hoe het ook kan. Denk niet in beperkingen, maar grijp deze kans om jezelf echt te laten inspireren.

Dit is een gastbijdrage van Inge van Beers. Inge heeft bijna 10 jaar gewerkt binnen het Natuurlijk Leren van Were Di Drie in Valkenswaard. Hier zag zij vmbo-leerlingen van alle niveaus en alle leerjaren. Momenteel is zij werkzaam als docente Sociaal Werk bij Summa Eindhoven. Naast actief bezig te zijn met het ontwikkelen van onderwijs is zij raadslid in de gemeente Oisterwijk. Hier houdt zij zich o.a. bezig met jeugd, sociaal domein en de inclusieve samenleving.

Denk je even rustig op vakantie te zijn, breekt ook het “coronavirus” in Nederland uit. Je weet dan al waar het de komende week op school over gaat..  als gezond-kritische leraar maatschappijleer kijk je het hele gebeuren met argusogen aan. Toch weet je dat je er in de klas aandacht aan moet besteden.

Dankzij de enorme aandacht voor het virus is het namelijk meer een maatschappelijk vraagstuk dan een stevig griepje. Er zijn verschillende facetten van deze hype die matchen met ons vak: een vraagstuk om te analyseren, het nieuws te checken op betrouwbaarheid, de impact die het heeft op de samenleving: mensen worden angstig, mensen gaan discrimineren. Genoeg om met je klas over te praten dus!

Om je vooruit te helpen heb ik een gratis en vrij toegankelijke keuzeopdracht gemaakt:

Coronavirus: mediahype of serieuze dreiging?

Doe er je voordeel mee! Succes! Groetjes uit Tilburg.

Op zoek naar manieren om de lesstof bij maatschappijleer praktischer te maken, kwam ik op het idee om een “nieuwsgenerator” te maken. Een eenvoudige en snelle tool voor leerlingen om zelf nieuwsartikelen te schrijven. Met alles erop en eraan, zodat je het gevoel hebt dat je echt voor een nieuwswebsite schrijft.

Je kunt alles aanpassen: de nieuwskop, de inleiding, de tekst en zelfs een passende afbeelding kiezen. De focus ligt wat mij betreft niet zozeer op de tekst, maar juist op de vorm. Door leerlingen een “journalistieke stijl” (kwalitatief of populair) te laten kiezen, laten we ze zien dat de stijl van een artikel van invloed is op je beeldvorming.

Je kunt er zelf allerlei opdrachten voor bedenken:

• Laat ze zelf een nieuwsartikel schrijven over een gebeurtenis,
• Stuur ze op pad als echte journalisten,
• Of moeten ze juist zien hoe makkelijk het is om nepnieuws te maken?

Via de “deelknop” kunnen leerlingen heel eenvoudig hun nieuwsartikel met elkaar delen, maar ook een eigen variant erop maken.

Ga direct naar de nieuwsgenerator

Hij is nog in ontwikkeling, dus kom je een foutje tegen of heb je een suggestie laat het me gerust weten!

Wie een beetje oplet in de media zal merken dat er (in ieder geval binnen het medialandschap) sprake is van verharding en polarisatie. De termen links en rechts lijken hun oorspronkelijke politieke betekenis en gelaagdheid te verliezen en worden schijnbaar beperkt tot de sociaal-culturele dimensie. Afhankelijk van welk platform je bezoekt blijken linkse mensen ‘gutmenschen en deugers’ die wegkijken voor de nadelige gevolgen van migratie en islamisering en zijn rechtse mensen kennelijk racisten/fascisten in de dop die op ieder moment de democratie en rechtsstaat de doodsteek kunnen geven. Dat de werkelijkheid ongetwijfeld genuanceerder en meer complex is dan deze tamelijk extreme links-rechts tegenstelling lijkt er niet toe te doen.

Deze ‘cultuurstrijd’ is op het hele wereldpodium terug te zien. Aan de ene kant zie je sterke progressieve bewegingen (Denk aan de #metoo-beweging en de toenemende roep om inclusiviteit), en aan de andere kant is er duidelijk een rechts-conservatieve stroom aanwezig (de verkiezing van Donald Trump).

Ergens in het midden van dit gespannen politieke wereldtoneel heeft komedie nog steeds een functie te vervullen. Een belangrijke functie zelfs naar mijn idee. Maar ook komedie is zoekende. Wanneer er zoveel spanningen zijn en grote groepen zich zo defensief terugtrekken in hun eigen gelijk, kan men dan nog wel tegen een stevige grap? De islam was al een hele tijd een onderwerp waar humoristen mee aan het worstelen waren, maar hoe zit het inmiddels met de rest? Kunnen een Jesse Klaver, Thierry Baudet, Donald Trump of Justin Trudeau nog wel een beetje te kakken worden gezet zonder dat je door hun aanhang geslacht wordt op het digitale strijdtoneel? Of, mag je groepen die als ‘kwetsbaar’ worden beschouwd nog wel te grazen nemen? Ze zijn immers zo hard aan het strijden voor emancipatie en erkenning.

De Amerikaanse comedian Dave Chappelle is zich bewust van deze spanningen en weet dat hij ook onder een vergrootglas ligt. Hij kiest er in zijn recente show “Sticks & Stones” op Netflix duidelijk voor om de tendens van politieke correctheid (lees: sparen van kwetsbare groepen) te lijf te gaan. Hij kiest ervoor om juist alle grappen te maken die eigenlijk niet kunnen over alle groepen waar dat eigenlijk niet over mag. Thans, volgens een significant deel van de bevolking dan.

De reacties waren niet mals en ophef alom. Vraag is… gaat Dave Chapelle te ver? Zijn er grenzen aan humor? Wanneer je bespot wordt door een comedian, hoor je er dan juist bij of word je juist buitenspel gezet?

En, hoe zullen onze leerlingen daarover denken? Daarom een lesbrief over Dave Chappelles laatste Netflix special: Sticks & Stones

Lesbrief: Dave Chappelle Sticks & Stones

Dit is een gastbijdrage van Hertzen Hokwerda. Hertzen zoekt graag naar (ophef veroorzakende) actualiteiten die mogelijkheden bieden om in de lessen een brug te slaan tussen de theorie van maatschappijleer en de leefwereld van de leerling. Een beetje schuren, een beetje ongemakkelijk, het mag wringen in zijn lessen. Probeert daarom ook, soms ronduit krampachtig, enigszins op de hoogte te blijven van wat er speelt in de wereld van jongeren. Van muziek, films, games en series tot het reilen en zeilen binnen de digitale werkelijkheid van de tiener.

Een school is bij uitstek de plek waar generatieverschillen duidelijk zichtbaar worden. Jij werkt misschien graag met PowerPoint, je collega die al wat meer onderwijsjaren erop heeft zitten zweert bij zijn aantekeningen. Jij laat YouTube-video’s zien van Hans Teeuwen en je stagiaire komt aan met vlogvideo’s van de vriendin van Tim Hofman. Wanneer leerlingen het hebben over Videoland denk jij aan de tijd dat je er nog videobanden kon huren. Generatieverschillen zijn er altijd en overal.

Het viel mij op dat we het bij maatschappijleer regelmatig hebben over generatieverschillen, zonder dat we het fenomeen generaties ter sprake brengen. Terwijl generaties juist nu een heel actueel onderwerp zijn. Nieuwsartikelen met zinnen als “dit is de eerste generatie die het niet beter krijgt dan zijn voorgaande generaties” en “hebben de komende generaties nog een gezonde planeet?”. De ‘millennial’ is zelfs een fenomeen geworden waar tijdschriften vol van staan en zelfs workshops over worden gegeven.

Lees meer over generaties:

• Zo ga je om met Millennials op de werkvloer
• Generatie Y, Z en A
• Vier generaties op de werkvloer

Generaties in de les
Ik wilde hier meer aandacht aan geven in mijn lessen en maakte er voor Methode M een special van: Generaties. Een generatie en de generatieverschillen zijn een heel mooi instrument om het begrip referentiekader, socialisatie en cultuuroverdracht bij maatschappijleer nog beter uit te leggen. Niks is tenslotte zo duidelijk als de verschillen tussen opa/oma, papa en mama en de leerling zelf. De Tweede Wereldoorlog, economische crisis, terreur en klimaatproblemen zijn allemaal gebeurtenissen die invloed hebben gehad op de socialisatie van een grote groep mensen. En ze zijn nog eens heel mooi en duidelijk uit te leggen. Wat zou jij ermee kunnen doen?

Lesideeën met generaties:

• Interview je ouders en grootouders over hun opvoeding.
• Wat is de invloed van grote gebeurtenissen op een samenleving? (Tweede Wereldoorlog, Kernwapens, 9/11, vluchtelingencrisis)
• Verklaar de komst van jeugdculturen aan de hand van kenmerken van een generatie.
• De generatie van de toekomst: wat zou er anders zijn?
• Een tijdlijn maken en per generatie uitzoeken wat de belangrijkste waarden en normen waren, welke communicatiemiddelen men gebruikte, welke muziek er werd geluisterd.

De special “Generaties” is voor iedereen vrij toegankelijk op Methode M.

Bij de sollicitatie voor mijn nieuwe baan werd mij gevraagd een proefles te houden. Toen ik tijdens deze proefles dit filmpje liet zien, kreeg ik daar als feedback op terug dat ze het een gewaagde keuze vonden, maar dat het liet zien dat ik een echte maatschappijleerdocent ben.

Ze vonden het gewaagd, omdat ik de leerlingen niet kende en dus niet kon weten of er leerlingen bij zouden zitten die hier gevoelig op zouden kunnen reageren. En een echte maatschappijleerdocent, omdat ik het risico nam en liet zien dat ik gevoelige onderwerpen niet uit de weg ga.

In het algemeen ga ik gevoelige onderwerpen niet uit de weg. Voor de discussie in de klas zoek ik ze soms zelfs op. Maar het zette me wel aan het denken wat er nu eigenlijk voor nodig is om gevoelige onderwerpen te behandelen. Vijf tips die hierbij kunnen helpen:

1. Veilige leeromgeving

Het begint bij je klassenmanagement. In een klas waar respect en veiligheid heerst, is er ruimte voor andere geluiden. Mijn feedback gevers hadden ergens wel een punt, gevoelige onderwerpen kun je beter bespreken met een klas die je kent, een veilige sfeer in de klas heeft (soms) tijd nodig. Dan weet je waar de pijnpunten bij leerlingen zitten en welke leerlingen je in de gaten moet houden en bij moet sturen.

2. Neem het initiatief

Neem zelf het initiatief. Gebruik een werkvorm waar je je comfortabel bij voelt.  Maak het bespreekbaar en laat leerlingen er vooral zelf over praten. Zo krijg je ook een goed beeld wat er bij hen leeft.  Voor ideeën van werkvormen heeft SLO verschillende activerende werkvormen verzameld. Voor discussie kun je terecht bij hoofdstuk 6 (p.47-57).

3. Doe aan context

Geef context aan een mening. Hang een discussie op aan de lesstof.  Vraag door en zorg desnoods zelf voor achtergronden, hierbij speelt de actualiteit een belangrijke rol. Wat hierbij kan helpen is een actualiteiten database bij te houden. Bewaar alle interessante artikelen en nieuwsitems die je tegenkomt.

4. Gebruik feiten

Leerlingen kunnen honderden argumenten voor een mening hebben, maar een leraar heeft de feiten. Zorg dat je geïnformeerd bent en laat je niet verleiden tot een eigen mening. Wel is het goed om leerlingen te spiegelen. Cijfers zijn de meest harde feiten, het CBS is daarbij je beste vriend.

5. Gebruik steekhoudende argumenten

Laat leerlingen enkel steekhoudende argumenten aandragen. Daar zijn de feiten weer! En dus geen stereotypen, vooroordelen of gevoelens. Dit is lastig als het over onderwerpen gaat die dicht bij de leerlingen liggen maar het is  van belang om dit te benoemen en te bewaken om te voorkomen dat de discussie te verhit wordt.

Leraar maatschappijleer neem het initiatief!

Dit is een gastbijdrage van Linda Schoonen. Linda werkt sinds dit schooljaar op het Sprengeloo college in Apeldoorn. Daar geeft ze les aan alle stromingen van het vmbo. Naast maatschappijleer buigt ze zich ook over een aantal uurtjes levensbeschouwelijke vorming.

Massamedia behandelen met radio, televisie of krant is zó 2016. Het jaar 2017 was wat mij betreft de definitieve doorbraak van de vloggers in de grote-mensen-wereld. Dylan, Kwebbel, Enzo, Furtjuh of Nikkie, wie kent ze niet. Jij straks in ieder geval wél. Deze 10 vloggers moet je als leraar (maatschappijleer) écht leren kennen:

#1. Nikkie / NikkieTutorials

8.387.368 abonnees, 702.836.456 totale views – Nederlands grootste YouTubester bereikt een enorm internationaal publiek met haar vlogs over make-up. “Zij snapt make-up” aldus mijn vriendin.

#2. Jordi / Kwebbelkop

7.712.986 abonnees, 2.891.201.765 totale views – Nikkie wordt op de voet gevolgd door Jordi a.k.a. Kwebbelkop. Deze jongen kletst – in het Engels – tijdens het gamen de oren van je kop en dat is dus leuk om naar te kijken. Volgens eigen zegge: miljonair. Hoe cool.

#3. Enzo / EnzoKnol

1.727.245 abonnees, 1.475.437.529 totale views – De ongekroonde koning van YouTubend Nederland. Enzo Knol. Favoriet bij de oude media en haalde dit jaar het nieuws met zijn break-up met vriendin Dee. Wees gerust: de tortelduifjes zijn inmiddels weer bij elkaar. Enzo moet hard werken voor zijn fame: dagelijks een vlog én gamevideo.

#4. Giel, Thomas en Stefan / StukTV

1.635.718 abonnees, 540.772.253 totale views – Televisie op YouTube. De jongens van StukTV voeren opdrachten “challenges” uit die het publiek bedenkt. Inmiddels mogen ze ook op TV hun ding doen.

#5. Dylan / Dylanhaegens

https://www.youtube.com/watch?v=KoiAd0enrnU
1.255.327 abonnees, 423.600.488 totale views – Mocht je rare fratsen tegenkomen in de klas, dan kunnen ze het zomaar van Dylan Haegens hebben afgekeken. Deze jongen acteert en vlogt er op een vrolijke manier op los.

#6. Mascha / Beautygloss

https://www.youtube.com/watch?v=SLc-k0nlA_s
607.657 abonnees, 264.347.076 totale views – Vlogt al sinds 2007 en is daarmee een vlogster van het eerste uur. Al 10 jaar beautytips van Mascha.

#7. Giovanni / Gio

https://www.youtube.com/watch?v=XcV2bBQK2Uw
814.274 abonnees, 236.864.000 totale views – Gio is de grootste puber in de lijst. Zijn best bekeken video’s gaan vooral over seks. Neem voor de grap een kijkje in de lijst met zijn populairste videos. Oude of nieuwe media: sex sells.

#8. Milan / DagelijksHaaDee

https://www.youtube.com/watch?v=dGhzem5-ewE
1.113.964 abonnees, 538.280.662 totale views –  Milan Knol. De broer van Enzo. Was eerder, maar Enzo had meer talent. Milan YouTube-“challenged” erop los.

#9. Rutger / Furtjuh

https://www.youtube.com/watch?v=ZSacqO_GCPw
446.939 abonnees, 94.819.395 totale views – Rutger vlogt ook al sinds 2006 en trekt inmiddels volle zalen. Nee maar echt. Deze entertainer pur sang, zullen we vast gaan terugzien op de televisie, desnoods als zanger.

#10. Markie / Gekke Markie

https://www.youtube.com/watch?v=HiZmVcxboZo
507.625 abonnees, 80.329.801 totale views – Mijn persoonlijke favoriet. Hij hoeft het niet te hebben van misleidende titels of seksueel getinte berichten. Hij bedenkt gewoon gekke dingen én voert ze uit.

Extra: Goudzoekers in YouTubeland

Wil je meer weten over wat er achter deze bijzondere wereld schuilgaat? Bekijk dan de documentaire Goudzoekers in YouTubeland voor een inkijkje in de commerciële kant van deze vloggers.